विकल्पै नहुँदा विश्वसँग हवाई सम्पर्क विच्छेद

केदार दाहाल
काठमाडौं, २१ फागुन- टर्किस एयरको जहाज बुधबार बिहानै त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको धावनमार्गमा दुर्घटना भएसँगै २ दिनदेखि नेपालको बाहिरी संसारसँग सीधा सम्पर्क टुटेको छ । एउटैमात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल अवरुद्ध हुँदा दैनिक कामको खोजीमा बिदेसिने १५ सय नेपाली र त्यत्तिकै संख्यामा आउने पर्यटकसहित सयौं विद्यार्थी, व्यवसायीले सास्ती पाएका छन् । यसबाहेक स्वदेश फर्कने कैयौं पर्यटक विचल्लीमा परेका छन् भने विमानस्थलको सञ्चालन नोक्सानी पनि उत्तिकै छ ।
झन्डै ६३ वर्षअघि निर्माण भएको यो विमानस्थलको विकल्प सोच्न ढिलो भइसकेको टर्किस दुर्घटनाले पुष्टि गरेको पर्यटन व्यवसायी बताउँछन् । “विमान दुर्घटना हुनु सामान्य हो तर अर्को विमानस्थल नहुनु हाम्रो देशको दुर्भाग्य हो भन्ने फेरि पनि प्रमाणित भएको छ,” प्यासिफिक एसिया ट्राभल एजेन्ट्स (पाटा) नेपाल च्याप्टरका अध्यक्ष सुमन पाण्डे भन्छन्, “आज तारबारमात्रै घेरेर भए पनि विमानस्थलको धावनमार्ग बनाइराखिएको भए अहिले विश्वसँग सम्पर्कबिच्छेद हुनुपर्ने थिएन ।”
विमानस्थल बिहीबार साँझ ५ बजेसम्मलाई बन्द गरिएको सूचना दिइए पनि नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले शुक्रबार १० बजेसम्म बन्द गरिएको बताएको छ । विमानस्थल ठप्प हुँदा दैनिक ८० वटा अन्तर्राष्ट्रिय उडान÷अवतरण प्रभावित भइरहेका छन् ।
“मुलुकको एकमात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा उडान÷अवतरण रोकिँदा हामी अहिले उडान संख्या र यात्रु प्रभावित भएको क्षतिमात्र भन्न सक्छौं, आर्थिक क्षतिको गणनै छैन,” प्राधिकरणका महानिर्देशक रतिशचन्द्रलाल सुमन भन्छन्, “एउटामात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हुँदा नेपाललाई ठूलो क्षति भएको छ, जसको गणनै हुँदैन ।”
सरकारले हाल भैरहवामा गौतमबुद्ध क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण गरिरहेको छ भने पोखरामा पनि यस्तै विमानस्थल बनाउने तयारी भइरहेको छ । तर, बाराको निजगढमा बनाउने भनिएको दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ठोस प्रगति भएको छैन । “दोस्रो विमानस्थल अहिलेसम्म गफमात्रै भएको छ,” पाण्डे भन्छन्, “सरकारले यस्ता नजिर हेरेर भए पनि दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको विषयलाई तत्काल जोड दिनुपर्छ ।”
उडान/अवतरण अझै अनिश्चित
सरकारको विशेष अनुरोधमा बिहीबार दिउँसो भारतीय एयरफोर्सको हर्कुलस नामक जहाजमा ‘एयरक्राफ्ट मुभिङ किट’ ल्याइएको छ । यसले जहाज हटाउने काम सुरु गरिसकेको छ र बिहीबार रातभरिमा काम सम्पन्न हुने प्राधिकरणले जनाएको छ । भारतीय वायुसेवाको यो जहाज बिहीबार बिहान ८ बजे आउने भनिए पनि भारतबाट आवश्यक प्रक्रिया पूरा गरेर निस्कनै ढिलो भएकाले दिँउसो १ बजेमात्र आइपुगेको महानिर्देशक सुमनले बताए । उनका अनुसार भारतीय वायुसेवाका १३ जनासहितको २५ सदस्यीय विशेषज्ञ टोलीले जहाज हटाउने काम गरिरहेको छ । “यो काम हामी रातभर गर्नेछौं तर कति समय लाग्छ भन्ने अझै यकिन छैन,” सुमनले भने ।
उनका अनुसार सबैभन्दा पहिले जहाजको तल जमिन खनेर विशेष खालको बेलुन राखी त्यसमा हावा भरेर जहाज उचालिनेछ । जहाज सन्तुलनमा आइसकेपछि चारैतिर जग हालिनेछ र विमानका बिग्रिएका सबै पांग्रा फेर्ने प्रयास गरिनेछ । पांग्रा फेरिएपछि बिस्तारै जमिनमा राखी तानेर प्राविधिक टोलीले धावनमार्गबाट बाहिर लैजानेछ । यो प्रयास सफल भए उडान सुचारु गर्न बाटो खुल्नेछ । जहाजमा सहजै पांग्रा फेर्न सकिने सम्भावना भने निकै कम छ । प्राधिकरणका अनुसार ३ वटै पांग्रा क्षतिग्रस्त भएका छन् । पांग्रा राखेर जहाज गुडाउन नोज गियर पनि खुल्नुपर्ने हुन्छ ।
३ दिन चौबीसै घण्टा विमानस्थल सञ्चालन गरिने
धावनमार्ग खुलेपछी विमानस्थल कार्यालयले ३ दिन चौबीसै घण्टा विमानस्थल खुला गर्ने भएको छ । अहिले विमानस्थल राति १२ देखि बिहान ६ बजेसम्म बन्द हुँदै आएको छ । “अहिले बन्द हुँदा यात्रुहरूलाई धेरै मार परेको छ, यसका लागि तीन दिन लगातार विमानस्थल खोल्नेछौं,” विमानस्थल कार्यालयका महाप्रबन्धक वीरेन्द्र श्रेष्ठले भने । यसअघि सार्क सम्मेलनमा पनि रात्रिकालीन उडान÷अवतरण गराइएको थियो ।
आपत परे बुद्धको जहाज
विमानस्थल खुलाउन समय लाग्ने देखिए प्राधिकरणले बुद्ध एयरको एटीआर जहाज प्रयोगमा ल्याएर भए पनि आपतकालीन उडान गर्न सकिने जनाएको छ । “अहिले पनि धावनमार्ग ५ हजार फिट बाँकी रहेकोले साना जहाजमार्फत सजिलै उडान÷अवतरण गर्न सकिन्छ,” महानिर्देशक सुमनले भने, “त्यसैले बुद्धको जहाजलाई तयारी अवस्थामा राखिएको छ । यसले सीमावर्ती सहरका विमानस्थलसम्म उडान गर्न सक्छ ।”