चिनियाँ जहाजको म्यानुअलमै गडबडी

– सम्झौताअघि एउटा, जहाज पठाएपछि अर्को
– बिमाको विषयमा चिनियाँ पक्ष टसमस भएन

केदार दाहाल
काठमाडौं, २१ असार- चिनियाँ जहाज विक्रेता कम्पनीले नेपाललाई म्यानुअलमा उल्लेख गरिएभन्दा फरक जहाज उपलब्ध गराएको रहस्य खुलेको छ । चीनले अनुदानमा दिएका दुइटा जहाजमध्ये नेपाल ल्याउनुअघि र ल्याएपछि उपलब्ध गराइएका म्यानुअल फरक–फरक भेटिएका छन् ।
नेपाल र चीन सरकारबीच सम्झौता हुनुअघि नेपाल वायुसेवा निगमका प्राविधिकलाई उपलब्ध गराइएको र ल्याएपछि दिइएको म्यानुअलमा आधारभूत फिचर नै फरक पाइएको छ । चीनले अनुदानमा दिएका एमए–६० र वाई–१२ ‘ई’ दुवै जहाजका म्यानुअलमा झुक्याएको छ ।
जहाज ल्याउने सम्झौता गर्नुअघि निगमको प्राविधिक टोली नेतृत्व गर्दै तत्कालीन नायब महाप्रबन्धक गणेश ठाकुर चीन गएका थिए । जहाज बिक्री गर्ने चिनियाँ कम्पनी एभिक इन्टरनेसनल होल्डिङ कर्पोरेसनले ठाकुरको टोलीलाई एउटा र जहाज पठाइसकेपछि अर्को म्यानुअल दिएको छ ।
म्यानुअलमा उल्लेख गरिएका दर्जनौं फिचर फरक–फरक पाइएको निगमले जनाएको छ । “हामीलाई दुइटा छुट्टाछुट्टै म्यानुअल दिइएको रहेछ, त्यहीँबाट समस्या आएको देखिन्छ,” निगम प्रबन्ध निर्देशक सुगतरत्न कंसाकारले भने, “अहिले आएको चिनियाँ टोलीलाई यी विषयमा जानकारी गराउँदा उनीहरूले समेत आश्चर्य प्रकट गरे । निगमलाई चिनियाँ जहाजमा फसाउने काम भएको छ ।”
चिनियाँ जहाज कम्पनीले निगमलाई पहिले एमए–६० मा ५६ यात्रु बोक्न सक्ने क्षमता भनेको थियो । तर, जहाज आइसकेपछि म्यानुअलमा ४६ सिटमात्र उल्लेख छ । एमए–६० मात्रै नभएर दुर्गम उडानका लागि ल्याइएको वाई–१२ ‘ई’ जहाजमा पनि अगाडि यात्रु क्षमता १८ को म्यानुअल दिइए पनि पछि १३ जनाको मात्र थम्याइएको छ । त्यो पनि कुन सेक्टरमा उड्ने, सोही अनुसारमात्र हुने गरेको छ । निर्माता कम्पनीले निगमलाई वाई–१२ को उडान ‘पर्फर्मेन्स डकुमेन्ट’ हालसम्म नदिएकै कारण दुर्गममा उडान गर्न सकिएको छैन ।
२ मध्ये एमए–६० जहाज ०७१ वैशाख १४ मा काठमाडौं ल्याइएको थियो भने १८ सिटयुक्त वाई–१२ ‘ई’ कात्तिक १७ मा भित्रिएको थियो । एमए–६० ले असार ११ र वाई–१२ ‘ई’ ले पुस ३ बाट नियमित उडान सुरु गरेका थिए । निगमलाई प्रत्येक उडानमा घाटा रहेकाले कसरी चलाउने भनेर चिनियाँ पक्षसँगै कुरा राखिएको कंसाकारले बताए ।
जहाज निर्माता कम्पनीले यात्रुको तौलका साथै मनाङ, मुस्ताङ, लुक्लालगायत उच्च वायुचाप भएका हिमाली भेगमा लैजान सकिने म्यानुअल दिएको थियो । पछि पठाइएको म्यानुअलमा त्यो हटाइएको छ । निगमले उडान तौल, उच्च बिमादर, पाइलट÷इन्जिनियर तालिम, सिमुलेटर शुल्कलगायत विषयमा चिनियाँ पक्षसँग कुरा राखिरहेको छ ।

बिमा शुल्क घटाउने विषयमा केही गर्न सकिँदैन : चिनियाँ पक्ष
निगमले चिनियाँ जहाजको बिमा रकम तिर्न नसकिने भन्दै घटाउन आग्रह गर्दा चिनियाँ पक्षले केही गर्न नसकिने जवाफ दिएको छ । निगमले आम्दानीको झन्डै आधा रकम बिमामा बुझाउने गरेको छ । “निगमलाई समस्या नै बिमा रकमे हो, यो विषयमा चिनियाँ पक्ष बोल्नै चाहँदैन,” कंसाकारले भने ।
निगमले नयाँ एयरबसको कुल मूल्यको ०.५५ प्रतिशतमात्र बिमा रकम तिर्दै आएको छ । तर, एमए–६० को बिमा शुल्क ४.४७ प्रतिशत बुझाइरहेको छ, जसको दैनिक २ लाख ४६ हजार रुपैयाँ पर्न आउँछ । जहाजले राम्रो उडान गर्दा दैनिक आम्दानी ७ लाख रुपैयाँ हुन्छ ।
निगमले १ वर्षमा बिमाको रकममात्रै एमए–६० को ९ करोड १० लाख रुपैयाँभन्दा बढी बुझाएको छ । वाई–१२ ‘ई’ को ३ करोड रुपैयाँ हाराहारीमा बुझाउँदैछ । यो रकम एयरबस र बोइङका ठूला जहाजको तुलनामा झन्डै ९ गुणा बढी हो ।
निगमले युरोपेली जहाज निर्माता कम्पनी एयरबससँग खरिद गरेको ए–३२० र २०० सिरिजका जहाज ०.५५ प्रतिशत र अमेरिकी कम्पनी बोइङले उत्पादन गरी करिब ३ दशकदेखि सञ्चालनमा रहेका बी–७५७ सिरिजका जहाजको वार्षिक बिमा शुल्क जहाजको कुल मूल्यको डेढ प्रतिशतमात्र तिर्दै आएको छ ।
६ चिनियाँ जहाज किन्न ६ अर्ब ६७ करोड १० लाख रुपैयाँ अनुदान तथा सहुलियत ऋणमा निगमलाई एक्जिम बैंकमार्फत रकम उपलब्ध गराइएको हो । त्यसमध्ये २ अर्ब ९४ करोड १० लाख रुपैयाँ एमए–६० र एउटा वाई–१२ ‘ई’ लिन उपयोग गरिनेछ भने बाँकी ३ अर्ब ७२ करोड ८० लाख रुपैयाँमा एउटा एमए–६० र ३ वटा वाई–१२ ‘ई’ ऋणमा खरिद गर्ने सम्झौता भएको छ । सम्झौताअनुसार बाँकी ४ वटा जहाज यसअघि नै आउनुपर्नेमा निगमले समस्या समाधान नभएसम्म नल्याउने अडान लिँदै आएको छ ।