MARKET RETURNS TO NORMALCY

KEDAR DAHAL/SHIVA BOHARA

KATHMANDU, May 20

The major commercial centers of the capital have started to return to normalcy with both frequency and magnitude of aftershocks falling in the past few days.

The shops opened after around 10 days of the magnitude-7.9 earthquake on April 25 were again shut down after the powerful aftershock on May 12. Aftershocks are coming even after that but shops have started to open raising hope among the people. The aftershock on Wednesday afternoon did not affect even for half an hour and the situation became normal immediately.

Promoter of New Durga Emporium at Khichapokhari Anup Poudel had opened his shop on May 3. “I had opened the shop feeling that we must open our shops to return back to normalcy. But the powerful aftershock came on May 12 and I again closed my shop. I have again opened it,” he says. He reveals that businessmen opened their shops from May 15 to bring about normalcy. “Experts are saying mild aftershocks are normal. We cannot live in fear forever. The market has started to bustle with shops being opened one after another. Not opening shops when life is returning to normalcy creates problem,” he adds.

Promoter of Sherchan Emporium Rajendra Sherchan says the market is again starting to return to normalcy after it was disrupted by the big aftershock when it had been returning to normalcy after the big earthquake. “We took initiative and opened the shops from May 15 after the aftershock. Most of the shops in this area have opened,” he adds. Sherchan, who is also former president of Khichapokhari Merchant Association, believes that all the shops will open within a few days.

President of the association Manoj Babu Shrestha says it had written to the members to open the shops from May 4 after the big earthquake. He claims around 80 percent of shops in Khichapokhari, Ason, Indra Chowk and other areas have opened. He reveals that wholesale business has yet to return to normalcy even though retail trade is doing so. “Marwari community operates the majority of wholesale trade. It may take some more days for return to normalcy as they have now gone to India,” he reasons. “50 percent of shops at New Road have opened now while 30 percent of jewelry stores are open,” he reveals.

President of National Merchant Association Nayan Bahadur Pandit says almost all the shops in Fasikeva, Ranjana Street, Mahabouddha and other areas were open on Wednesday. “The activities of Wednesday have raised hopes after only a few shops were open on Tuesday due to the rumors,” he says. He adds that businessmen and customers alike are creating normalcy even though the streets in these areas are narrow. “The majority of retail stores have opened as the roads are broad in front of these retail stores while only half of the wholesale stores are open as they are in narrow streets,” he reasons.

President of Thamel Tourism Development Council Ram Sharan Thapaliya says shops there are also starting to open. “Around 80 percent of shops in Thamel have opened amidst some fear even when mild aftershocks continue. Around half of the hotels have also opened as life is returning to normalcy,” he adds. He reveals businessmen have been urged to open even the remaining shops that are closed.

Life is returning to normalcy in the earthquake-affected areas including Kathmandu Valley and other places with falling frequency and magnitude of aftershocks. The businessmen have opted to return to normalcy instead of unnecessarily living in fear due to mild aftershocks.

Dharahara momo opens

Powell Dharahara Khaja Ghar, that used to sell around 300-400 plates of momo (dumplings) has reopened 22 days after the big earthquake destroyed Dharahara. Promoter Dhana Devkota says the eatery has been opened to reduce fear from the people’s mind. “I feel as if I have got a new life after seeing such a big structure fall from a close distance. It has taught me a lesson that I should do more,” he adds. There were around 200-300 persons around this eatery on that fateful day of April 25. “The fate saved them. Dharahara luckily fell on the side where there were fewer persons,” he states.

He reveals that he hardly sells 100 plates a day now while only 20 work at his eatery which earlier employed many more. The eatery is gradually seeing a rise in business after reopening on May 16. Devkota, who has been operating the eatery at the base of Dharahara for six years, pays Rs 60,000 a month in rent.

भूकम्पपछी खुल्यो धरहराको मःमः पसल

केदार दाहाल/शिव बोहरा
काठमाडौं, ७ जेठ – परकम्पका धक्काको प्रभाव न्यून हुन थालेपछि राधजानीका मुख्य व्यापारिक केन्द्रहरू सामान्य अवस्थातिर फर्कन थालेका छन् । वैशाख १२ को विनाशकारी भूकम्पपछि ८/१० दिनमै खुलेका पसल २९ गतेको शक्तिशाली परकम्पनपछि पुनः बन्द भएका थिए । त्यसयता पनि लगातार परकम्प आइरहे पनि व्यापारिक केन्द्रमा चहलपहल बढेको छ । यसले नागरिकमा आशा जगाएको छ । बुधबार दिउँसो आएको परकम्पको प्रभाव यी क्षेत्रमा आधा घण्टा पनि परेन र स्थिति सामान्य भइहाल्यो ।
खिचापोखरीमा व्यवसाय गर्दै आएका न्यु दुर्गा इम्पोरियमका सञ्चालक अनुप पौडेलले १२ गतेको भूकम्पपछि २० गते पसल खोलेको बताए । “त्यतिबेला पनि परकम्प आइरहँदा स्थिति सामान्य बनाउनु पर्छ भनेर २० गते नै पसल खोलियो तर २९ गते फेरि ठूलो कम्पन आएकाले बन्द गर्नुपर्ने स्थिति आयो,” उनले भने, “अहिले फेरि खोलें ।”
स्थितिलाई सामान्य बनाउनुपर्छ भनेर व्यवसायीले १ गतेदेखि नै पसल सञ्चालनमा ल्याएको उनको भनाइ छ । “विज्ञहरूले साना धक्का आइरहनु सामान्य भएको बताइरहेका छन्, डराएरमात्र केही हुँदैन,” उनले भने, “एउटाले खोल्यो, अर्कोले खोल्यो गर्दै जाँदा बजारमा चहलपहल सुरु हुन थाल्यो । जनजीवन सामान्यउन्मुख हुँदै जाँदा व्यवसाय नखोल्ने हो भने त समस्यै भयो नि !”
पहिलो भूकम्पले सामान्य बनाउँदै लगेको जनजीवन दोस्रो ठूलो कम्पनले केही दिन खलबल्याए पनि पुनः बजारको अवस्था सामान्यतर्फ लागेको शेरचन इम्पोरियमका सञ्चालक राजेन्द्र शेरचनले बताए । “हामी व्यवसायीकै पहलमा पसल सञ्चालन गर्नुपर्छ भनेर २९ गतेको कम्पनपछि बन्द भएका पसल १÷२ गतेदेखि नै खोल्न थाल्यौं,” उनले भने, “यो क्षेत्रका धेरैजसो पसल खुलिसकेका छन् ।” अब केही दिनमै सबै पसल खुल्ने खिचापोखरी व्यापार संघका पूर्वअध्यक्षसमेत रहेका शेरचनको विश्वास छ ।
खिचापोखरी व्यापार संघले १२ गतेको भूकम्पपछि २१ गतेदेखि पसल खोल्न आफ्ना सदस्यलाई पत्राचार नै गरेको अध्यक्ष मनोजबाबु श्रेष्ठले बताए । “पसल क्रमशः खुल्ने क्रममा थिए, बजारमा चहलपहल बढ्दै थियो । २९ गतेको धक्काले फेरि डामाडोल बनायो,” उनले भने, “तर, १÷२ गतेपछि धक्का कम भएसँगै पसल खोल्न आग्रह ग¥यौं र जनजीवन पुनः सामान्य बन्दै जान थालेको महसुस गरेका छौं ।”
खिचापोखरी, असन, इन्द्रचोकलगायत क्षेत्रमा बुधबारसम्म करिब ८० प्रतिशत पसल खुलेको श्रेष्ठले बताए । खुद्रा बजार करिब सामान्य बन्दै गए पनि थोक भने अझै सामान्य हुन नसकेको श्रेष्ठको भनाइ छ । “अधिकांश होलसेल मारवाडी समुदायले सञ्चालन गरेका छन्, उनीहरू अहिले भारततिर भएकाले स्थिति सामान्य हुन केही दिन लाग्न सक्छ,” उनले भने, “न्युरोड क्षेत्रमा ५० प्रतिशत पसल सञ्चालनमा आएका छन्, त्यहाँका सुन पसल करिब ३० प्रतिशत खुलेका छन् ।”
फसिकेव, रञ्जना गल्ली, महाबौद्धलगायत क्षेत्रमा बुधबार सबैजसो पसल खुलेको राष्ट्रिय व्यापार संघका अध्यक्ष नयनबहादुर पण्डितले बताए । “अनावश्यक रूपमा फैलाइएका हल्लाका कारण मंगलबार केहीमात्र खुलेकोमा बुधरबारको चहलपहलले आशा जगाएको छ,” उनले भने ।
यो क्षेत्रका बाटा साँघुरा भए पनि व्यवसायी र उपभोक्ता सामान्य त्रासबीच दैनिकी सामान्य बनाउन लागेको पण्डितको भनाइ छ । खुद्रामा खासै समस्या नदेखिएको भन्दै उनले थपे, “खुद्रा पसल भएका क्षेत्रमा बाटा ठूला भएकाले अधिकांश खुलेका छन् तर होलसेल साँघुरो गल्लीमा भएकाले आधाजति मात्र खुलेका छन् ।”
पर्यटकीय क्षेत्र ठमेलमा पनि पसल खुल्ने क्रम बढ्दै गएको ठमेल पर्यटन विकास परिषद्का अध्यक्ष रामशरण थपलियाले बताए । “सामान्य परकम्प आइरहे पनि केही त्रासबीच ठमेलमा करिब ८० प्रतिशत पसल खुलेका छन्,” उनले भने, “जनजीवन सामान्य बन्दै जाँदा होटल पनि आधाजति खुलेका छन् ।” बाँकी होटल तथा पसल खोल्न व्यवसायीलाई आग्रह गरिएको उनले बताए ।
परकम्प आउने क्रम कम घट्दै गएपछि उपत्यकालगायत प्रभावित र अन्य स्थानको जनजीवनसमेत सामान्य बन्दै गएको छ । सामान्य कम्पनलाई पनि हाउगुजी बनाई सधैं बरालिने र अनावश्यक गफमा रुमलिनुभन्दा स्थितिलाई सामान्य बनाउनेतर्फ व्यवसायी लागिपरेको देखिन्छ ।

खुल्यो धरहराको मःमः पसल
धरहराको फेदमा दैनिक ३ देखि ४ सय प्लेटसम्म मःमः बिक्री गर्दै आएको पावेल धरहरा खाजाघर २२ दिनपछि पुनः सञ्चालनमा आएको छ । सञ्चालक धन देवकोटाले नागरिकमा रहेको डर कम गर्न पसल खोलिएको बताए । “त्यति ठूलो संरचना ढल्यो, नजिकबाट महसुस गरिएकाले नयाँ जीवन पाएजस्तो भयो । थप केही गर्नुपर्छ भन्ने पाठ सिकायो,” उनले भने ।
वैशाख १२ गते भूकम्प जाँदा यो मःमः पसलवरपर करिब २÷३ सय आगन्तुक थिए । शीतल र केही शान्त वातावरण भएकाले यहाँ धेरै मानिस आराम गर्न आउने गरेको देवकोटाले बताए । “धन्न प्रकृतिले नै बचायो भन्नुपर्छ, संयोगवश कम मानिस भएतिर ढल्यो,” उनले भने ।
पहिले दैनिक ३ सयदेखि ४ सय प्लेटसम्म मःमः बिक्री गर्दै आएकोमा अहिले मुस्किलले १ सय प्लेटसम्म बिक्री भइरहेको उनले बताए । भूकम्पअघि ५० देखि ६० जनाले काम गर्दै आएकामा अहिले २० जनामात्र छन् । जेठ २ देखि खोलिएको यो पसलमा खाजा खान आउनेहरू क्रमिक रूपमा बढ्दै गएको उनले सुनाए । ६ वर्षदेखि धरहराको फेदमा पसल सञ्चालन गरेका देवकोटाले मासिक ६० हजार रुपैयाँ भाडा तिर्छन् । 

भूकम्पप्रभावित पदमार्गमा आफूखुसी घुम्न प्रतिबन्ध

केदार दाहाल
काठमाडौं, ३ जेठ – सरकारले भूकम्पप्रभावित पदमार्गहरूमा आपूmखुसी घुम्न पर्यटकलाई प्रतिबन्ध लगाएको छ । यो व्यवस्थासँगै मनास्लु, लाङटाङ र सगमाथा क्षेत्रमा तत्कालका लागि नेपाली गाइड र मजदुरबिना पर्यटक घुम्न पाउनेछैनन् ।
“भूकम्पका कारण गाउँ नै ध्वस्त भएका छन् भने पदमार्गसमेत भत्किएका छन्,” पर्यटन विभागका महानिर्देशक तुलसीप्रसाद गौतमले भने, “त्यसैले पर्यटकको जोखिम कम गर्नका लागि प्रतिबन्ध लगाउने निर्णय गरेका हौं ।”
स्वतन्त्र घुम्न पाउने यसअघिको नीति परिमार्जन गर्दै सरकारले यी क्षेत्रमा प्रतिबन्ध लगाएको हो । वैशाख १२ गते गएको भूकम्प र त्यसपछि पराकम्पनका कारण मनास्लु र लाङटाङ क्षेत्रका पदमार्ग पूर्ण रूपमा ध्वस्त भएका छन् भने ती क्षेत्रका होटलसमेत नराम्ररी प्रभावित भएका छन् ।
तत्कालका केही महिना ती क्षेत्रमा पर्यटक पठाउँदा हराउने तथा जोखिम हुने भएकाले टेन्टसहित तालिमप्राप्त गाइडसँग मात्र पठाउने निर्णय गरिएको गौतमले बताए । यसले आगामी सेप्टेम्बरपछिका ३ प्रमुख पर्यटकीय सिजनमा आउने पर्यटकको संख्यासमेत प्रभावित हुने व्यवसायी बताउँछन् ।
अहिले ती क्षेत्रमा ३५० किलोमिटरभन्दा बढी नयाँ पदमार्ग बनाउनुपर्ने देखिएकाले सरकारको ध्यानजति पुनर्निर्माण योजनामा केन्द्रित भएको गौतमले बताए । उनका अनुसार भूकम्पका कारण पर्यटकीय सम्पदामा भएका क्षतिको पूर्ण विवरण आउन १ वर्ष लाग्छ । “पर्यटन क्षेत्रसँग सम्बन्धित धेरै संरचनामा क्षति पुगेको छ, विवरण संकलन सजिलो छैन,” उनले भने, “१ वर्ष नहुँदै पूर्ण तथ्यांक आउने सम्भावना छैन ।”
भूकम्पले ध्वस्त ट्रेकिङ ट्रेल मर्मत गर्न मात्रै ३ करोड रुपैयाँभन्दा धेरै लाग्ने भन्दै अनुमान विभागको छ । अहिलेसम्मको तथ्यांकअनुसार भूकम्पले ५२१ सम्पदामा क्षति पु¥याएको गौतमले बताए ।
भाडा घटाउन एयरलाइन्सलाई आह्वान गरिने
नेपालका मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रमा असर पारेको तथा भूकम्पबाट सबै क्षेत्र अस्तव्यस्त भएको भन्दै सरकारले पर्यटकलाई सस्तो भाडामा नेपाल ल्याउन एयरलाइन्सहरूलाई आह्वान गर्ने भएको छ । “नेपालको पर्यटनमा अहिलेसम्मकै ठूलो संकट आइपरेको छ, यतिबेला आफ्नो क्षेत्रबाट सबैले सहयोग गर्नु जरुरी छ,” महानिर्देशक गौतमले भने ।
उनका अनुसार सरकारले नेपालमा उडान भर्ने सबै एयरलाइन्सलाई सहुलियत दरमा उडान भर्न आह्वान गर्ने तयारी गरेको छ । नेपाल वायुसेवा निगमले कसरी सुविधा र सहुलियत दिन सकिन्छ भनेर काम थालिसकेको उनले बताए । नेपालमा हाल २९ वटा अन्तर्राष्ट्रिय एयरलाइन्सले उडान भर्दै आएका छन् ।
भूकम्पप्रभावित ५ जिल्लामा बोर्डले पर्यटकीय गाउँ बनाउने
पर्यटन बोर्डले भूकम्पबाट अतिप्रभावित ५ जिल्लाका १–१ गाविसमा पर्यटन प्रवद्र्धनका विशेष कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने तयारी गरेको छ । गोरखा, धादिङ, रसुवा, सिन्धुपाल्चोक र दोलखाका गाविसमा यस्तो कार्यक्रम सञ्चालन गरिने बोर्डका प्रशासकीय अधिकृत रमेश अधिकारीले बताए ।
बोर्डले १० करोड रुपैयाँ बीउ पुँजी राखी पर्यटन पुनःस्थापना कोष स्थापना गर्ने भएको छ । यो कोषमा रकम थप्न बैंकमा खाता खोली राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थालाई आह्वान गर्ने तयारीसमेत बोर्डले गरेको छ । भूकम्पपीडितलाई सहयोग गर्ने उद्देश्यले प्रधानमन्त्री दैवीप्रकोप उद्धार कोषमा ५ करोड रुपैयाँ प्रदान गर्ने निर्णय पनि भएको अधिकारीले बताए । उनका अनुसार बोर्डले यो वर्ष सेप्टेम्बर–अक्टोबर सिजनमा सकेसम्म धेरै विदेशी पर्यटक भिœयाउने गरी काम गर्नेछ ।

भूकम्पले मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रमा बढी असर

केदार दाहाल
काठमाडौं, ३ जेठ – वैशाख १२ गते गएको भूकम्पका कारण नेपालका प्रमुख पर्यटकीय क्षेत्रमा मुख्य असर पारेको छ । भूकम्पले खासगरी मनास्लु, लाङटाङ र सगरमाथा क्षेत्रलाई मुख्य असर पारेको हो । पर्यटकको मुख्य आकर्षक गन्तव्यमै धेरै क्षति हुँदा पछिसम्म यसको असर पर्ने भन्दै सम्बद्ध व्यवसायी चिन्तित देखिएका छन् । यी क्षेत्रमा तुलनात्मक रूपमा बढी खर्च गर्ने पर्यटन पुग्ने भएकाले यसले समग्र पर्यटन क्षेत्रको आम्दानीमा समेत असर पर्नेछ ।
भूकम्पकै कारण यो वर्ष पनि सगरमाथा आरोहण कार्यक्रम रद्द भइसकेको छ । गत वर्ष हिमपहिरोका कारण रद्द भएको थियो । “हाम्रो दुर्भाग्य भन्नुपर्छ— मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रमा विनाशकारी भूकम्पले असर पारेको छ,” संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सचिव सुरेशमान श्रेष्ठले भने ।
गोरखाको बारपाकदेखि सुरु भएको भूकम्पले गोरखाकै मनास्लु, रसुवाको लाङटाङ, दोलखाको गौरीशंकर तथा सोलखुम्बुको सगरमाथा क्षेत्रलाई बढी प्रभावित पारेको छ । पदमार्ग क्षेत्रमात्रै नभई काठमाडौं, भक्तपुर र ललितपुरका गरी ७ वटा पुरात्विक सम्पदासमेत ध्वस्त भएका छन्, जसका कारण नेपालको पर्यटनमा लामो रिक्तता हुन सक्ने आँकलन पनि हुन थालेका छन् ।
“अहिले सबैभन्दा बढी मनास्लु र लाङटाङका पदमार्गलाई असर पारेको सुनेका छौं,” पर्यटन व्यवसायी कृष्ण अर्यालले भने, “यसले पर्यटन क्षेत्रमा तत्कालीन र दीर्घकालीन दुवैखाले असर पर्ने देखिएकाले हामी बढी संवेदनशील बन्नु जरुरी छ ।” सरकार र निजी क्षेत्र मिलेर काम गर्न सके ६ महिनाभित्र सहज वातावरण बनाउन सकिने उनको तर्क छ ।
प्राकृतिक प्रकोपलाई कसैले पनि रोक्न र छेक्न नसक्ने भएकाले आइसकेपछि अब कसरी अगाडि बढ्ने भन्नेमा सबैको सुझाव तथा सहयोग आवश्यक रहेको पर्यटन सचिव श्रेष्ठ बताउँछन् । नेपालको पर्यटकीय क्षेत्रको पुनरुत्थान गर्न तत्काल करिब १ अर्ब रुपैयाँ लाग्ने अनुमानसमेत नेपाल पर्यटन विभागले गरेको छ । विभागका उपमहानिर्देशक रमेशकुमार अधिकारीले पर्यटकीय गन्तव्यको सुधार र न्यूनतम पूर्वाधार विकासको कार्यक्रम सुरु गर्न करिब ८० करोड ८५ लाख रुपैयाँ लाग्ने जानकारी दिए । वैशाख १२ को विनाशकारी भूकम्पले पु¥याएको क्षतिपछि पर्यटकीय गन्तव्यलाई पुरानै अवस्थामा सञ्चालन गर्न तथा अवस्था सामान्य बनाउन तत्काल यो रकम आवश्यक पर्ने उनले बताए । धार्मिक तथा सांस्कृतिक सम्पदा पुनर्निर्माणको लागत भने विभागको अनुगमनपछि मात्रै भन्न सकिने उनको भनाइ छ ।
विभागले नियमित रूपमा सार्वजनिक–निजी साझा संयन्त्रको बैठक गर्ने र नयाँ पर्यटकीय गन्तव्य पहिचान, सुविधा विस्तार, प्रचारप्रसार र बजारीकरण गर्दै लग्ने भएको छ । पर्यटकीय गाउँका पूर्वाधार बनाउन उसले सहरी विकास मन्त्रालयसँग साझेदारी गर्नेछ ।
पर्यटकीय गाउँमा पूर्वाधार निर्माणका लागि ६ करोड रुपैयाँ प्रस्ताव गरिएको छ । विभागले रसुवाको लाङटाङ, गोरखाको मनास्लु, सिन्धुपाल्चोकको हेलम्बु, दोलखाको गौरीशंकर पदमार्ग सञ्चालन गर्न मन्त्रालयसँग सहकार्य गर्ने प्रस्ताव अगाडि सारेको छ ।
विभागले भूकम्पबाट प्रभावित मनास्लु, लाङटाङ, हेलम्बु, च्छोरोल्पा क्षेत्रका होटल, रेस्टुराँ, होमस्टे, टि–कफी हाउस निर्माण तथा मर्मत सुधारका लागि २ करोड रूपैयाँ अनुदान आवश्यक भनेको छ ।
‘ग्रेट हिमालय ट्रेकिङ टे«ल’अन्तर्गत अरुण नदीको पश्चिमसम्म भूकम्पले क्षति पु¥याएको पर्यटकीय मार्ग सर्वेक्षण, निर्माण तथा पुनर्निर्माण गर्न १० करोड रुपैयाँ आवश्यक देखिएको छ । विभागले भएका ट्रेकिङ ट्रेल निर्माण तथा मर्मत गर्न, नयाँ वैकल्पिक पदयात्रा निर्माण गर्न, पर्यटकीय क्षेत्रमा आश्रयस्थल तथा शौचालय निर्माण गर्न ४६ करोड रुपैयाँ आवश्यक पर्ने बताएको छ ।
पर्यटकलाई सुविधा दिन र पर्यटन क्षेत्रलाई जोगाउन पर्यटन बोर्डले १० करोड रुपैयाँको पुनर्निर्माण कोष स्थापना गरेको सञ्चालक राजेन्द्र सापकोटाले बताए । अहिले बोर्डको बजेट ९३ करोड रुपैयाँ छ । पुनर्निर्माणमा केन्द्रित रहे पनि बोर्डले अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा गरिने मार्केटिङका काम भने नरोक्ने निर्णय गरेको सापकोटाले बताए । “संकटमा झनै मार्केटिङ आवश्यक हुन्छ,” उनले भने ।

सुनसान व्यापारिक केन्द्रहरू

केदार दाहाल
काठमाडौं, २० वैशाख – महाभूकम्प गएको एक सातापछि शनिबार दिउँसो एक बजेतिर असनचोकको गल्लीबाट वीर अस्पतालतर्फ निस्कने बाटोमा रामगोपाल महर्जन हतार–हतार सटर तान्दै थिए । केही बोल्न खोज्दाखोज्दै पनि ओठ र खुट्टा कमाउँदै उनी वीर अस्पतालतर्फ हान्निए । अघिल्लो शनिबार गएको भूकम्पपछि असन, इन्द्रचोक र वीर अस्पतालको पछाडि भाग खासाबजार, फसिकेव क्षेत्र, मख्खन गल्लीलगायत क्षेत्रमा व्यापारी र अन्य नागरिक कोही पनि जान सकेका छैनन् ।
सधैंको भीडभाडले भरिने र खुट्टा राख्ने ठाउँसम्म नहुने क्षेत्र अतिबेला एक्लै जाँदा आफैंमा भित्रैदेखि डरले हातखुट्टा नै ल¥याकलुरुक्क हुनेगरी सन्नाटा छाएको छ । भूकम्पले उक्त क्षेत्रमा क्षेति नपु¥याएपनि साँघुरो गल्ली, अग्ला र पुराना घरका कारण त्यसक्षेत्रमा कोही पनि जाने आँट गर्न नसकेको व्यापारी महर्जन बताउँछन् । “म र मेरो पुरै परिवार शनिवारदेखि टुँडीखेलमा बस्यौं र अझै आफन्तकोमा बसिरहेका छौं” महर्जनले भने । यतिवेला सयौ व्यापारिक कम्प्लेक्स र हजारौ साना पसल रहेको क्षेत्र पुरै भुत बंगला जस्तै भएका छन् । पूरै बजार सुनसान छन् । न कुनै घरवाला जान सकेका छन्, न कुनै व्यापारीले सटर खोल्ने आँट गर्न सकेका छन ।
“असन इन्द्रचोकको यस्तो सुनसान त मैले कहिल्यै देखेको थिइनँ,” डल्लुका हरिभक्त डंगोलले भने, “यहाँ आउँदा त दिउँसै तर्साउला जस्तो पो देखिन्छ ।” भूकम्पले सामान्य मात्रै क्षति पुगेको यो क्षेत्रमा मनोवैज्ञानिक त्रास बढी छ ।
पुराना घर भए पनि एक आपसमा जोडिएकै कारण क्षति नभएको स्थानीय बताउँछन् । “आगलागी भए यस्तै घर बढी जोखिममा पर्थे तर भूकम्पमा भने यस्ता घरलाई निकै राहत हुने रहेछ,” स्थानीय घरधनी बाबुलाल श्रेष्ठले भने । उनका अनुसार भूकम्प जानेबित्तिकै सबैले असन इन्द्रचोक गयो, कोही बाँकी रहेनन् भन्ने सोचेका रहेछन् । “यस क्षेत्रमा खासै क्षति नभएको भन्दासमेत कसैले पत्याएनन्,” उनले भने, “विदेशमा रहेका आफन्तले समेत हामी बाँचेको सुन्दा अचम्म मानिरहेका छन् ।” उनका अनुसार भित्री घरहरू केही भत्किए पनि यस क्षेत्रमा अधिकांश घरहरू सग्लै छन् ।
भूकम्प जानुभन्दा पहिले क्षति हुनसक्ने भनेर धेरै चर्चा भएको कारणले पनि त्यस क्षेत्रमा कोही पनि नागरिक जाने आँट गर्न नसकेको बताउँछन्, सोही क्षेत्रमा विगत दश वर्ष देखि व्यापार गर्दै आएका हिक्मत प्रधान । प्रधान पनि भूकम्प गएदेखि टुँडीखेलमा सेनाले हाल्दीएको टेन्टमा बस्दै आएका थिए तर अहिले घर फर्किसकेका छन् । उनको त्यहाँ इलेक्ट्रोनिक्स पसल छ । पसलमा चार्ज लाइट निकाल्दै गर्दा भेटिएका प्रधान पनि हतारोमै थिए । “हल्लामात्र हुन्छ घरी भूकम्प आउँछ भन्छन्, घरी आउँदैन भन्छन् कसरी घरमा बस्न आउनु, कसरी व्यवसाय चलाउनु ?” प्रधानले भने । त्यस क्षेत्रमा व्यवसाय र घर रहेका झन्डै ३ हजारभन्दा बढी टुँडिखेलमा पाल हालेर अहिले पनि बसिरहेका छन् । केहीले आफन्तकहाँ शरण लिइरहेका छन् ।
शनिबार गएको महाभूकम्पका कारण धराहारा ढलेर ६० जना भन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो भने हनुमान ढोकामा रहेको बसन्तपुर दरबार पनि भत्किएको थियो । सोही दृश्य देखेका त्यस क्षेत्रका स्थानिय तथा व्यपारीहरू त्यसक्षेत्रमा आउन त फर्केरसमेत हेर्न सकेका छैनन् ।
नेपालको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र त्यस क्षेत्रमा विशेष लत्ताकपडादेखि इलेक्ट्रोनिक्स सामानहरूका होसलेल खुद्रा पसलहहरू रहेका छन् । विशेष गरी मारवाडी, नेवार समुदायका पसलहरू धेरै मात्रामा त्यसक्षेत्रमा रहेका छन । दैनिकी करोडौंको कारोबार हुने क्षेत्र शनिबारदेखि पूर्णरूपमा सुनसान रहेको हो । चीन, भारत, थाइल्यान्डलगायत मुलुकका सामग्री त्यस क्षेत्रमा पाइन्छ ।