प्राधिकरणसहित चार एयरलाइन्सको अडिट

अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आइकाओ) को टोलीले चार वर्षपछि नेपालको हवाई क्षेत्रको वृहत् मूल्यांकन अर्थात अडिट सम्पन्न गरेको छ । आइकाओको टोलीले हवाई क्षेत्रको नियामक निकाय नागरिक उड्डयन प्राधिकरणसहित राष्ट्रिय ध्वजाबाहक नेपाल वायुसेवा निगम, हिमालय एयरलाइन्स, बुद्ध एयर र श्री एयरलाइन्सको अडिट गरेको हो  ।  

नेपालकै आग्रहमा आइकाओको टोली गत असार २० मा नेपाल आएको थियो । टोलीले एकसातासम्म अडिट गरेको हो । टोलीले एक महिनाभित्र नेपाललाई ‘सिग्निफिकान्ट ‘सेफ्टी कन्सर्न’ (एसएससी) सूचीबाट हट्ने वा यथावत रहने जानकारी गराउनेछ ।  अडिट टोलीमा आइकाओका क्याप्टेन (पाइलट) भोउड्री यूजेनी र एरोनटिकल इन्जिनियर एडमन्ड बोहल्यान्ड सहभागी थिए । 

टोलीले प्राधिकरणसहित चार वटा अन्तर्राष्ट्रिय उडानको अनुमति लिएका एयरलाइन्सको अडिट गरेको संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सहसचिव बुद्धिसागर लामिछानेले जानकारी दिए ।

राष्ट्रिय ध्वजावाहक नेपाल वायुसेवा निगम, हिमालयन एयरलाइन्स, बुद्ध एयर र श्री एयरलाइन्सको अडिट गरिएको हो । “टोलीले आइकाओको मूल्यांकन समितिलाई रिपोर्ट दिनेछ र सोहीअनुसार निर्णय एक महिनाभित्र आउने छ,” लामिछानेले भने । 

चार वर्षदेखि आइकाओले नेपाली हवाई क्षेत्रलाई एसएससी सूचीमा राखेको छ । “अडिटमा आउनु नै सकारात्मक भएकोले एसएससी सूचीबाट नेपाललाई हटाउनेमा हामी आशावादी छौं,” लामिछानेले भने ।

एसएससी हट्यो भने नेपालले युरोपेली आयोगलाई ‘हवाई सुरक्षा सूची’बाट हटाउन आग्रह गर्नेछ । एसएससीबाट हटाउने वा राखिने भन्ने अब अडिटरहरूको हातमा निर्भर छ । आइकाओले विश्वभरका मापन गर्ने ८ वटा सूचकांकमा नेपाल पनि पुग्नै लागेको दावी नेपाली पक्षले गरेको छ ।  

यसअघि सन् २००९ मा नेपालको अडिट गर्न आइकाओको टोली नेपाल आएको थियो । उनीहरूले ८ वटा सुझाव दिँदै तत्काल सुधार गर्न नागरिक उड्डयन  प्राधिकरणलाई आइकाओले चेतावनी दिएको थियो ।

सोही अडिटलाई आधार मान्दै २०१२ अक्टोवर २३ मा प्राधिकरणका तत्कालीन महानिर्देशकलाई पत्र लेख्दै आइकाओले औल्याएका कमजोरीको बारेमा सुधार कति भइरहेको छ भन्ने प्रश्न सोधेको थियो ।  आइकाओको टोली २००९ कै अडिटको ‘फलोअप’ भन्दै २०१३ को जुलाईमा नेपाल आएको थियो । अघिल्लो पटकको अडिटमा सुधारका लागि दिइएको सुझाव कार्यान्वयन नभएको भन्दै नेपाललाई २०१३ पछि आइकाओको एसएससी सूचिमा राखेको थियो । 

२००९ मा सुधारको सुझाव दिनु र नेपालमा हवाई दुर्घटना दरमा अप्रत्यासित वृद्धि हुनु एकैपटक भएको देखिन्छ । २०१० देखि  २०१२ भित्रमा अग्नी एयरका दुई वटा, सीता एयर, तारा एयर र बुद्ध एयर दुर्घटनामा ठुलो मानवीय क्षति भएको थियो ।

आइकाओले नेपाललाई २०१३ मा राखेको एसएससी लिस्टको आधारमा युरोपेली आयोगले नेपाली हवाई आकाशलाई ‘हवाई सुरक्षा सूची’मा राख्दै आएको छ ।

निगम चार गन्तव्यमा उडान स्थगित, १ अर्ब नोक्सान

हवाई क्षेत्रको नियामक निकाय नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको अवरोधका कारण राष्ट्रिय ध्वजाबाहक नेपाल वायुसेवा निगमले विभिन्न चार गन्तव्यमा उडान स्थगित गर्ने भएको छ ।

भाडामा ल्याउन लागिएको भुटान एयरलाइन्सको जहाज पुरानो भएको भन्दै प्राधिकरणले रोक लगाएपछि निगमले दुई महिनाका लागि दोहा, क्वालालम्पुर, बैंग्लोर र नयाँ दिल्लीको एक उडान स्थगित गर्ने भएको छ । यसबाट निगमले १ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी रकम नोक्सानी बेहोर्नुपर्नेछ ।

निगमले हाल उडान गरिरहेको बोइङ–७५७ जहाज सी–चेकका लागि सिंगापुर पठाउँदैछ । यसै साता पठाउन लागिएको उक्त जहाजको चेकिङको लागि २ महिना लाग्नेछ । उक्त जहाजले उडान गरिरहेका गन्तव्यका लागि निगमले ग्लोबल टेन्डर आह्वान गरेर भुटान एयरलाइन्सको जहाज भाडामा ल्याउने तयारी गरिरहेको थियो । तर सम्झौताको अन्तिम तयारी भइरहेका बेला प्राधिकरणले रोक लगाएको हो ।

निगमले हाल नौ वटा गन्तव्यमा उडान भर्दै आएको छ । निगमले ल्याउन लागेको जहाज १५ वर्ष पुरानो भएको भन्दै प्राधिकरण अन्तर्गतको सुरक्षा विभागले जहाज भाडामा ल्याउन नपाउने भन्दै रोक लगाएको निगम स्रोतले जनाएको छ ।

तर निगमले भने भाडामा ल्याउनको लागि प्राधिकरण ऐनमा कुनै उल्लेख नभएको दावी गर्दै आएको छ । प्राधिकरण र निगमबीच विवाद भएपछि यो विषयको निर्णय मन्त्रीस्तरबाट हुनुपर्ने भन्दै मन्त्रालय पठाइएको छ ।

हाल संष्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयमा मन्त्री नभएकाले निर्णय हुन सकेको छैन भने निगम सञ्चालक समितका अध्यक्ष सचिव शंकरप्रसाद अधिकारीसमेत विदेश भ्रमणमा छन् । अर्को टेन्डर गर्न नभ्याउने भएकोले निगमको जहाज भाडामा ल्याउने विषय अब अघि बढाउन नसकिने बताइएको छ ।  

निगमले आह्वान गरेको टेन्डरमा सहभागी भुटान एयरलाइन्सले १७ वर्षदेखि उडाउँदै आइरहेको एयरबस ए–३१९ लिजमा दिने तयारी गरेको थियो । निगमले जहाज खरिद गरेर ल्याउन मात्र १५ वर्षे नीति लागू हुने बताउँदै आए पनि प्राधिकरणले भने भाडामा ल्याउन पनि नमिल्ने तर्क गरेपछि भाडामा ल्याएर उडाने तयारी असफल भएको हो ।

निगमले जहाज भाडामा लिन मागेको प्रस्तावमा भुटानको टासी गु्रप अन्तर्गतको भुटान एयरलाइन्स र युक्रेनको टुवेल्भ स्टार एभिएसनअन्तर्गतको स्टार एयरलाइन्सले प्रस्ताव पेश गरेका थिए ।निगमले अव दुई महिनासम्म एयरबस ३२०–२०० सिरिजका दुई थान न्यारो बडी जहाजमार्फत बाँकी रहेका गन्तव्यमा उडान गर्नुपर्ने अवस्था छ ।

“निगमका यात्रुमा शाख जोगाइराख्नको लागि या भाडामा ल्याउन लागेका थियौं,” निगमका एक उच्च अधिकारीले भने, “तर प्राधिकरणले नभएको नियम लगाएर निगमलाई असहयोग गरेको छ ।” निगमसँग रहेको बोइङ–७५७ एसीए सिरिजको ‘कर्णाली’ विमान भने दोस्रो पटक ग्लोबल टेन्डर गर्दा पनि बिक्री हुने सकेको छैन । 

निगमलाई नयाँ जहाज खरिद गरी गुमेका गन्तव्यमा उडान सुचारु गराउनु तथा व्यवस्थापन सुधार गरेर नाफामा लैजानु अहिलेका प्रमुख चुनौती हुन् । यस्तै पुरानो ऋण तिर्नुसमेत अर्को चुनौती छ । तर, निगममा बेलाबखत हुने यस्तै घटनाले शाख गिर्दो क्रममा छ । गन्तव्य घट्दा निगमको शाख खस्कने भन्दै सरोकारवालाहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।   

नाफाको ४२ प्रतिशत लुप्थान्सालाई

काठमाडौंः नेपाल वायुसेवा निगमको रणनीतिक साझेदारका लागि इच्छुक जर्मन कम्पनी लुफ्थान्सा कन्सल्टिङले वार्षिक नाफाको ३५ देखि ४२ प्रतिशत रकम आफूले पाउनुपर्ने प्रस्ताव गरेको छ । कम्पनीले निगमको नाफाबाट पहिलो वर्ष ३५ प्रतिशत, दोस्रो वर्ष ४० प्रतिशत र तेस्रो वर्ष ४२ प्रतिशत रका आफूले पाउनुपर्ने  प्रस्ताव गरेको पाइएको छ । 

लुफ्थान्साले तीन वर्षको रणनीतिक साझेदारी शुल्कबापत ६८ करोड ८६ लाख ७६ हजार ४ सय ७१ रुपैयाँ पनि प्रस्ताव गरेको छ । लुफ्थान्साले पहिलो चरण र दोस्रो चरणको लागि २४ करोड ७६ लाख ५० हजार रुपैयाँ दिनुपर्ने प्रस्ताव गरेको छ भने तेस्रो चरणका लागि ३३ करोड ८६ लाख २५ हजार रुपैयाँ प्रस्ताव गरेको छ ।

लुफ्थान्सालले पहिलो चरणमा ४ हप्ता निगमको कमजोरी पत्ता लगाउने, दोस्रो चरणमा निगमको पुनर्संरचनाको खाका ५ महिनाभित्र तयार गर्ने र तेस्रो चरणमा काम गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । निगमको रणनीतिक साझेदारका लागि लुफ्थान्सा नै उयपुक्त हुने निष्कर्षसहित संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले सहमतिको लागि अर्थ मन्त्रालयमा पत्र पठाएको छ ।

पर्यटन मन्त्रालयको प्रस्ताव आह्वानमा लुफ्थान्सा कन्सल्टिङको मात्र प्रस्ताव परेको हो । मन्त्रालयका सहसचिव बुद्धिसागर लामिछानेको संयोजकत्वमा गठित मूल्यांकन तथा सिफारिस समितिले एक महिनाअघि नै  प्रक्रिया अगाडि बढाउन सिफारिस गरेको थियो । 

“हामीले  लुफ्थान्साको प्रस्तावलाई हरेक कोणबाट हेरेर छलफल गर्दा उपयुक्त देखेर थप प्रक्रिया अगाडि बढाउन सिफरिस गरेका छौं,” समितिका संयोजक बुद्धिसागर लामिछानेले भने । अर्थ मन्त्रालयले सहमति दिएपछि बाँकी प्रक्रिया अगाडि बढ्ने लामिछानेले जानकारी दिए ।   

लुफ्थान्साले निगमको इन्जिनियरिङ विभाग, अपरेसन विभाग, फाइनान्स विभाग, मार्केटिङ विभाग सम्हाल्ने गरी प्रस्ताव गरेको संयोजक लामिछानेले जानकारी दिए । रणनीतिक साझेदारी गर्न आउने कम्पनीले ग्राउन्ड ह्यान्डलिङको काम भने हेर्न पाउने छैन ।

मन्त्रालयले तत्कालको लागि १० वर्ष निगममा रणनीतिक साझेदार राख्ने गरी प्रस्ताव गरेको भएपनि लुफ्थान्साले पहिलो चरणमा तीन वर्ष  र दोस्रो चरणमा थप दुई वर्ष साझेदार बन्नेगरी प्रस्ताव गरेको छ । 

लुफ्थान्साले तीनवर्ष भित्र निगमलाई कायपलट गर्नेगरी प्रस्ताव ल्याएकोले अब अर्थ मन्त्रालयबाट सैद्धान्तिक सहमति लिएपछि दुईपक्षीय छलफलबाट टुंग्याउने लामिछानेले जानकारी दिए । अर्थ मन्त्रालयले सहमति दिएपछि पर्यटन मन्त्रालयले निर्णयको लागि मन्त्रिपरिषद् पठाउनेछ । 

निगमले हाल ग्राउन्ड ह्यान्डलिङ बाट ३ अर्व रुपैयाँ आम्दानी गरेकोले गत वर्ष ५ करोड रुपैयाँ नाफामा गएको थियो । ह्यान्डलिङ नगर्ने हो भने १ अर्ब ५० करोड रुपैयाँभन्दा बढी बार्षिक नोक्सान हुने देखिएको छ । 

सिल्भर हेरिटेजको ३ अर्ब राष्ट्र बैंकबाट फुकुवा

२०२२ सम्म तीनवटा पाँचतारे सञ्चालनमा ल्याइने 

काठमाडौंः नेपाल राष्ट्र बैंकले ६ महिनादेखि रोकेको बहुराष्ट्रिय कम्पनी सिल्भर हेरिटेज ग्रुपको ३ अर्ब ५ करोड रुपैयाँ लगानी भिœयाउन स्वीकृति दिएको छ । केन्द्रीय बैंकले सिल्भर हेरिटेजले सबै प्रक्रिया पूरा गरेका कारण लगानी ल्याउन स्वीकृति दिइएको जनाएको छ । कम्पनीले यो रकमबाट पूर्वको झापामा पाँचतारे होटल खोल्ने जनाएको छ .\

ग्रुपले भैरहवा, झापा, धनगढीसहित काठमाडौंमा पनि पाँचतारे होटल खोल्ने महत्वकांक्षी योजनासहित ५ अर्ब रुपैयाँ लगानी गर्ने लक्ष्य राखेको थियो ।  विदेशी मुद्रामा लगानी भिœयाउँदा र लाभांश लैजाँदा राष्ट्र बैंकको स्वीकृति अनिवार्य चाहिने व्यवस्था छ । सिल्भर हेरिटेज इन्भेस्टमेन्ट प्रालि हङकङको बहुराष्ट्रिय कम्पनी सिल्भर हेरिटेज ग्रुपको नेपालमा लगानी गर्न बनेको सहायक कम्पनी हो ।   

सिल्भरले २ अर्ब रुपैयाँ भने यसअघि नै नेपाल भिœयाएर लगानी गरिसकेको छ । हाल रुपन्देहीको कोटीहवामा टाइगर प्यालेस नामको पाँचतारे होटल निर्माण अन्तिम चरणमा पुगेको छ । हङकङको सिल्भर हेरिटेज ग्रुपले नेपालमा पाँचतारे होटल खोल्नका लागि सो रकम नेपालमा भिœयाएकोे हो । राष्ट्र बैंकले आवश्यक पर्ने डकुमेन्ट पूरा नभएको कारण ६ महिनादेखि भने ३ अर्ब ५ करोड रुपैयाँ रोकिएको थियो । 

नेपाल राष्ट्र बैंक विदेशी विनिमय विभागका प्रमुख भीष्मराज ढुंगानाका अनुसार  कम्पनीले आवश्यक पर्ने डकुमेन्ट पेस गरेको हुँदा पैसा रिलिज गरेको हो । हङकङमा केन्द्रीय कार्यालय रहेको सिल्भर हेरिटेज क्यासिनो र होटलको क्षेत्रमा लगानी गरेको कम्पनी हो । 

कम्पनीका कार्यकारी अध्यक्ष राजेन्द्र बजगाईंले केन्द्रीय बैंकले प्रक्रिया पु¥याउन केही समय लगाए पनि वैदेशिक लगानीका लागि बैंकको भूमिका सहयोगी रहेको आफूले महसुस गरेको बताए । “सरकारी निकायका विभिन्न जिम्मेवारी हुन्छन्, उहाँहरूले पूरा गर्नुभयो, समग्रमा मैले उहाँहरूको भूमिका सकारात्मक र सहयोगी पाएको छु,” बजगाईंले भने ।

सिल्भर हेरिटेजले रुपन्देहीको कोटिहवामा १५ बिघा क्षेत्रफलमा पाँचतारे होटल निर्माण गर्दैछ । भारतबाट क्यासिनो खेल्न आउनेलाई लक्षित गरेर होटल निर्माण भइरहेको छ ।  कम्पनीले रुपन्देहीमा निर्माण गरेको होटल यो वर्षदेखि सञ्चालनमा ल्याउने लक्ष्य राखेको छ । कम्पनीले झापामा टाइगर प्लालेस रिसोर्ट सञ्चालन गर्ने जनाएको छ । 

नेपालमा सन् २०१२ मा भित्रिएको हो । जसले अहिले काठमाडौंको सांग्रिला होटलमा मिलिनियर्स क्लब नामको क्यासिनो सञ्चालन गरिरहेको छ । यो क्यासिनो एसएचएल सर्भिसेजको नामबाट सञ्चालन भइरहेको छ ।

सिल्भर हेरिटेज ग्रुप गत अगस्ट २९ मा अस्ट्रेलियन सेकुरिटिज एक्सचेन्जमा सूचीकृतसमेत भएको थियो । उद्योग विभागले जेठ २८ गते राष्ट्र बैंकलाई सिल्भर हेरिटेज इन्भेस्टमेन्ट प्रालिले आफ्नो पुँजी १ अर्ब ९५ करोडबाट वृद्धि गरी ५ अर्ब पु¥याउन लागेको जानकारी दिएको थियो ।

जानकारी पत्रका अनुसार सिल्भर हेरिटेज ग्रुपले एसएचएल सर्भिसेजमा ७५ करोड, टाइगर वानमा ८५ करोड र टाइगर टुमा १ अर्ब ४५ करोड थप लगानी गर्न लागेको छ । 

नेपालको पर्यटन र जलविद्युत्मा लगानी गर्ने उद्देश्य राखी स्थापना भएको यो कम्पनीले सन् २०२२ सम्ममा तीनवटा पाँचतारे होटेल सञ्चालन गर्ने लक्ष्य राखेको छ ।  सिल्भरले सञ्चालन गर्ने तीनवटै पाँचतारे होटेलमा क्यासिनोसहितको आधुनिक सुविधा रहने छन् ।  

हवाई सुरक्षामा सुधार

नेपाल केही वर्षयता युरोपेली युनियन (ईयू) को उड्डयन कालोसूचीमा रहँदै आएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आईकाओ) को स्थलगत अनुगमन र अध्ययन प्रतिवेदनलाई आधार मान्दै ईयूले २०७० मंसिरमा आफ्ना सदस्य मुलुकभित्र नेपाली वायुसेवालाई निषेध गर्दै हवाई सुरक्षा सूचीमा राख्दै आएको छ ।

अहिलेसम्म यो कालोसूचीको प्रत्यक्ष ठूलो असर नपरेको भए पनि यसबाट अन्तर्राष्ट्रिय उड्डयन क्षेत्रमा नेपालप्रति नकारात्मक सन्देश प्रवाह भइरहेको छ । नेपालको हवाई आकाशमा बारम्बार दोहोरिरहने दुर्घटनाहरूले पनि यहाँको उड्डयन क्षेत्र असुरक्षित नै हो कि भन्ने सन्देश प्रवाह भइरहेको छ ।

नेपालको भौगोलिक अवस्थाअनुसार सोलुखुम्बुको लुक्ला विमानस्थललाई विश्वकै जोखिमयुक्त विमानस्थलको सूचीमा राखिएको छ नै, अन्यत्रका विमानस्थल पनि जोखिमयुक्त छन् भन्ने सन्देश यहाँका हवाई दुर्घटनाले दिने गरेका छन् ।

खास गरी हवाई दुर्घटनाको अनुसन्धान प्रभावकारी हुन नसक्नु नै नेपालको हकमा सबैभन्दा फितलो पक्ष देखिएको छ । हवाई दुर्घटना भएपश्चात् हुने जाँचबुझतर्फ भने सुधार हुन नसकेको तथ्यांक छ, विश्वमा सरदर ५५.५४ प्रतिशतको अनुपात रहेकोमा नेपालको अवस्थामा २०.४१ प्रतिशतमात्र रहेको छ । जुन तथ्यांक आइकाओको मापदण्डभन्दा निकै खराब हो ।

हरेक पटक विमान दुर्घटना भएपछि जाँचबुझ आयोगहरू बनाइने गरिएको भए पनि तिनले गर्ने अनुसन्धानहरू प्रायःजसो कोठे हुने र सधैं एकै प्रकारका प्रतिवेदन दिने प्रवृत्तिले नेपाली अनुसन्धानप्रति विश्वास नजागेको हो ।

हवाई सुरक्षासम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार कम्तीमा पनि ३९ प्रतिशत सुरक्षा उपाय अवलम्बन हुनैपर्छ, तर नेपालको अवस्था कमजोर देखिएकै कारण आईकाओको सन् २००९ को स्थलगत अध्ययन–प्रतिवेदन र सन् २०१३ को फलोअप अडिटले सुधारका धेरै पक्ष औंल्याएको हो ।

ईयूकै कालोसूचीमा परेर मुलुककै बदनाम भएपछि भने नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण र सरकारले हवाई सुरक्षा सुधारमा निकै सक्रियता देखाउँदै आएका छन् । आईकाओले सार्वजनिक गरेको आठवटा सूचकमध्ये केहीमा सुधार गरेको तथ्यांक सार्वजनिक भएकोे छ ।

यसअनुसार पछिल्लो चार वर्षमा नेपालले हवाई कानुन कार्यान्वयनमा सबैभन्दा बढी सुधार गरेको छ । आइकाओले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकमा विश्वमा कार्यान्वयनको दर ७०.१२ प्रतिशत रहेकोमा नेपालले सुधार गर्दै ६९.५७ प्रतिशत पु¥याएको छ ।

सुरक्षा मापदण्ड कार्यान्वयन गर्ने हाम्रो अवस्था सन् २०१३ मा ४३ प्रतिशत रहेकोमा अहिले ५८.१ प्रतिशत पुगेको छ । विश्वव्यापी लक्ष्य ६० प्रतिशत छ । नेपाल पछिल्लो हवाई सुरक्षा अडिटपछि त्यो सूचक हासिल गर्ने अवस्थामा पुग्ने सरकारी अधिकारीहरूको विश्वास छ ।

विश्वकै नागरिक उड्डन क्षेत्रको नियमन गर्दै आएको आईकाओले विश्वका १ सय ९० देशको उड्डयन सुरक्षाको अडिट गर्दै आएको छ । उसले सार्वजनिक गर्ने प्रत्येक सूचकको विशेष रणनीतिक अर्थ रहन्छ । यसले जमिनमाथि उड्ने प्रत्येक व्यक्तिको जीउधनको सुरक्षा मात्रै गर्दैन, विश्वभरि नै सुरक्षित हवाई यात्राको प्रत्याभूतिसमेत गराउँछ ।

त्यसैले पनि नेपालले आईकाओद्वारा यसअघि दिएका हरेक सुझावको अक्षरशः पालना गर्नैपर्ने अवस्था थियो र अझै पनि छँदै छ । पछिल्लो हवाई सुरक्षा अडिटको नतिजाले नेपालको अवस्थामा सुधार भएको देखिए आईकाओको सिग्निफिकेन्स सेफ्टी कन्सर्न (एसएससी) सूचीबाट हट्नेछ । यो सूचीबाट हट्नुको अर्थ ईयूको कालोसूचीबाट पनि हट्नका लागि आधार सिर्जना हुनु हो । 

एयर काष्ठमण्डपको एओसी खारेज

काठमाडौंः नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले एयर काष्ठमण्डपको उडान अनुमति (एओसी) खारेज गरेको छ । काष्ठमण्डपले सन् २००९ मा दुई जहाजमार्फत उडानको लागि अनुमति पाएको थियो ।

नेपालगन्ज र सुर्खेतबाट कर्णाली क्षेत्रमा चार्टर उडान गर्दै कार्गो तथा यात्रुलाईसमेत सेवा दिँदै आएको काष्ठमण्डपको एओसी जेठ २६ मा खारेज भएको हो । प्राधिकरणले अमुमति खारेजीको जानकारी संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयलाई पनि गराइएको जनाएको छ । 

प्राधिकरणका अनुसार गत चैत १२ मा एयर काष्ठमण्डपलाई पत्र लेख्दै दुई महिनाभित्र कम्पनीको अडिट पास गराउन भन्दै पत्र काटेको थियो । काष्ठमण्डपले अडिट पेश गर्न अटेर गरेपछि एओसी खारेजीको निर्णय भएको प्राधिकरण स्रोतले जानकारी दियो । २०७२ फागनुमा  नेपालगन्ज विमानस्थलबाट जुम्लाका लागि उडेको ९ एन–एजेबी पीएसी ७५० एक्स एल कलसाइन भएको काष्ठमण्डपको जहाज दुर्घटनामा परेपछि एउटा जहाजमा सीमित भएको छ ।  

हाल काष्ठमण्डपसँग एक थानमात्र छ । जहाज उडान गर्ने पाइलटको साथै इन्जिनियहरूको समेत अभाव खेपेको एयरलाइन्सले लामो समयदेखि उडान भर्न सकेको थिएन । प्राधिकरणले पटकपटक ताकेता गर्दा पनि उडान सुचारु गर्न नसकेको तथा अडिटमा फेल भएको भन्दै उडान अनुमति खारेज गरेको हो । काष्ठमण्डपले पुनः सञ्चालन गर्न चाहेमा नयाँ प्रक्रियाअनुसार एओसी अनुमति लिनुपर्ने व्यवस्था छ । 

पछिल्ला केही वर्षदेखि अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आइकाओ) ले नेपाललाई ‘सिग्निफिकान्ट ‘सेफ्टी कन्सर्न’ (एसएससी) मा राखेपछि उडान अनुमति र नवीकरणमा कडाइ गर्दै आएको छ ।

आइकाओको टोलीले ४ वर्षपछि नेपालको उड्डयन क्षेत्र मंगलबारदेखि अडिटसमेत थालेको छ । नेपालमा सिंगल इन्जिनयुक्त काष्ठमण्डपको एक, गोमाको दुई र मकालु एयरको एक गरी चारथान जहाज छन् । सरकारले यीनमा यात्रु बोक्न प्रतिबन्ध लगाउँदै आएको छ । 

काष्ठमन्डपको एओसी खारेजीमा परेसँगै अब नेपालमा एओसी अनुमति पाएर उडान भर्ने एयरलाइन्सको संख्या १९ मा झरेको छ । नयाँ एयरलाइन्स कम्पनीहरू आक्रामक बजार विस्तारमा लागिरहेका वेला पुराना एयरलाइन्सहरूले भने सञ्चालन गर्न नसकेर खारेजीमा परेको छ । 

कतारलाई पछि पार्दै नेपाल एयरलाइन्स पहिलो

काठमाडौं: राष्ट्रिय ध्वजावाहक नेपाल वायुसेवा निगम यात्रु संख्याका आधारमा नेपालमा उडान गर्ने एयरलाइन्समध्ये पहिलो भएको छ । गत वर्ष (सन् २०१६) मा नेपाल एयरलाइन्सले कतार एयरलाई उछिन्दै सबैभन्दा बढी यात्रुलाई सेवा दिएको हो ।

यस वर्ष निगमले अन्तर्राष्ट्रिय उडानतर्फ ३ लाख ८४ हजार ३ सय २७ यात्रुलाई सेवा दिएको छ । यस वर्ष निगमपछि कतार एयरवेजले ३ लाख ४१ हजार ७ सय ६४ यात्रुलाई सेवा दिएको तथ्यांक छ ।

निगमले नयाँ जहाज थप्दै सेवाको गुणस्तर सुधार गरेसँगै पछिल्लो ५ वर्षमा यात्रु संख्या दोब्बरले बढेको छ । निगमका अनुसार सन् २०१२ मा अन्तर्राष्ट्रियतर्फ निगमले २ लाख ९ सय ७६ यात्रुलाई सेवा दिएकोमा सन् २०१६ सम्ममा योसंख्या बढेर ३ लाख ८४ हजार ३ सय २७ पुगेको छ ।

निगमका जहाजमा यात्रा गर्नेको संख्या बर्सेनि १७.६ प्रतिशतले वृद्धि भएको जनाइएको छ । यो वृद्धि ५ वर्षको अवधिमा झन्डै दोब्बर अर्थात ९१ प्रतिशत हो । निगमसँग जहाज नहँुदा एक दशकसम्म २ लाख हाराहारी यात्रुलाई सेवा दिइरहेको निगममा विगतमा कर्मचारीलाई तलब खुवाउन समेत हम्मे पर्दै आएको थियो । 

५ वर्षमा निगमका यात्रु दोब्बर
प्रत्येक वर्ष नयाँ जहाज थप्ने घोषणा

“हामी सन् २०१६ मा कतार एयरवेजलाई समेत पछि पार्दै पहिलो भएका छौं, अब दुई वाइड बडी जहाज थपेपछि बजार हिस्सा झनै बढाउने छौं,” निगम ५९ वर्ष पूरा गरेको अवसरका अयोजित कार्यक्रममा प्रबन्ध निर्देशक सुगतरत्न कंसाकारले भने ।

सन् २०१५ मा निगमले एयबरस ३२०–२०० सिरिजका दुई थान न्यारो बडी जहाज खरिद गरेर उडान सुरुगरेसँगै यात्रु सेवामा सन् २०१६ मा पहिलो भएको कंसाकारले बताए । कंसाकारले जहाज भएपछि निगमले पनि प्रगति गर्ने रहेछ भन्ने उदारण सन् २०१६ को यात्रु संख्याले दिएको समेत दावी गरे । निगमले हाल बोइङ ७५७ एक थान, एयरबस ३२०–२०० सिरिजका दुईथान गरी तीनवटा न्यारोबडी जहाजमार्फत अन्तर्राष्ट्रिय उडान गरिरहेको छ ।  

निगमले बजार हिस्सा ५ प्रतिशतबाट १२ प्रतिशत समेत यसैवर्ष पुगेकोले वाइड बडी जहाजपछि १७ प्रतिशत पुग्ने दावी गर्दै कंसाकारले यात्रुको सेवाका कुनै पनि कसर बाँकी नराख्न वार्षिकोत्सवको अवसरमा कर्मचारीहरूलाई आग्रह समेत गरेका थिए ।

 विगतमा जहाज नहुँदा एक दशकसम्म निगमले वार्षिक २ लाखभन्दा बढी यात्रुलाई सेवा दिन सकेको थिएन । निगमसँग अर्को वार्षिकोत्सव मनाउँदा थप दुईथान एयरबस ३३०–२०० सिरिजका वाइड बडी जहाज हुने बताउँदै कंसाकारले अबको एक वर्षमा एक जहाज भाडामा अथवा खरिद गर्दै जानुपर्ने बताए । कंसाकारले कार्यक्रममा निगमका कर्मचारीले नाक खुम्च्याउनुपर्ने अवस्था पार गरेकोले परिस्कृत ढंगले काम गर्दै संस्थालाई बलियो बनाउन आग्रह गरे ।     

जहाज थपेपछिको सूचक 

सूचक     विगत     अहिले

यात्रुसंख्या    २,००,९७६    ३,८४,३२७

बजार हिस्सा (प्रतिशतमा)    ५     १२ 

वार्षिक वृद्धिदर (प्रतिशतमा)    ०     १७.६ 

कार्यक्रममा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सचिव शंकर प्रसाद अधिकारीले निगमको छवि विगतमाभन्दा सुधँ्रदै गएकोले अझै पनि सुधारमै केन्द्रित हुनुपर्नेमा जोड दिए । सरकारले २० अर्ब रुपैयाँ सेयरको रुपमा निगममा लगानी गर्नुपर्ने व्यवस्थापनको मागलाई मन्त्रालयले अर्थ मन्त्रालयसँग छलफल जारी राखेको उनले बताए ।   

निगममा रणनीतिक साझेदार भिœयाएर आमूल परिवर्तन गर्नमा सरकारको ध्यान गएकोले सहयोग गर्न आग्रहसमेत अधिकारीले गरे । विगतमा नेपाल बैंक तथा राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकमासमेत रणनीतिक साझेदार भिœयाएपछि अहिले अन्य निजी क्षेत्रका बैंकसंग प्रतिस्पर्धा गरिरहेकोले निगममा पनि यसबाट सुधार हुने उनले बताए ।  

चार वर्षपछि नेपाली आकाशको अडिट हुँदै

 

नेपाललले हवाई सुरक्षाको क्षेत्रमा पछिल्लो उल्लेख्य सुधार गरेको दावी गरिरहेका बेला अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आइकाओ)ले वृहत् अध्ययन तथा मूल्यांकन (अडिट) गर्ने भएको छ । आइकाओको दुई सदस्यीय टोलीले मंगलबार (आज)देखि नेपाली आकाशको अडिट सुरु गर्नेछ ।

टोलीले मंगलबारदेखि असार २७ सम्म नागरिक उड्डयन प्राधिकरणसहित केही एयरलाइन्सहरूको अडिट गर्ने कार्यक्रम छ । 

आइकाओका क्याप्टेन भोउड्री युजेनी र एरोनटिकल इञ्जिनियर एडमन्ड बोहल्यान्ड अडिटका लागि नेपाल आएको नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका प्रवक्ता विरेन्द्र श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

पछिल्ला केही वर्षदेखि आइकाओले नेपाललाई ‘सिग्निफिकेन्ट सेफ्टी कन्सर्न’ (एसएससी) सूचिमा राखेको छ । नेपाल आएको टोलीको अडिटपछि एसएससी हट्यो भने प्राधिकरणले युरोपेली आयोगलाई उनीहरूको ‘हवाई सुरक्षा सूची’बाट नेपाललाई हटाउन आग्रह गर्नेछ ।

एसएससीबाट हटाउने वा राखिने भन्ने कुरा अडिटरहरूको हातमा रहेकाले उनीहरूले दिने प्रतिवेदनको आधारमा आइकाओले निर्णय गर्ने श्रेष्ठले जानकारी दिए । “नेपालको सूचकहरूमा सुधार भएकोले आगामी तीन महिनामा नेपाल एसएससीको सूचीबाट बाहिरिने हाम्रो अपेक्षा छ,” श्रेष्ठले भने । 

 आइकाओले विश्वभरका मापन गर्ने ८ वटा सूचकांकमा नेपाल पनि पुग्न लागेको क्यानले दावी गरेको छ । यसअघि २००९ मा पनि यस्तै अडिट गर्न आइकाओको टोली आएको थियो ।

मंगलवारदेखि एक सातासम्म अडिट हुने
तीन महिनाभित्रमा कालो सूचिबाट बाहिरिने अपेक्षा 

टोलीको प्रतिवेदनका आधारमा आइकाओले ८ वटा सुझाव दिँदै तत्काल सुधार गर्न प्राधिकरणलाई चेतावानी दिएको थियो । सोही अडिटलाई आधार मान्दै २०१२ अक्टोवरमा प्राधिकरणका तत्कालिन महानिर्देशकलाई पत्र लेख्दै आइकाओले औंल्याएका कमजोरीको बारेमा सुधार कति भइरहेको छ भन्ने प्रश्न सोधेको थियो ।  

आइकाओको टोली २००९ कै अडिटको ‘फलोअप’ भन्दै २०१३ को जुलाइमा नेपाल आएको थियो । अघिल्लो पटकको अडिटमा सुधारका लागि दिइएको सुझाव कार्यान्वयन नभएको भन्दै नेपाललाई त्यसपछि आइकाओको एसएससी लिस्टमा राखेको थियो । सन् २००९ मा सुधारको सुझाव दिनु र नेपालमा हवाई दुर्घटना दरमा वृद्धि हुनु एकैपटक भएको देखिन्छ ।

२०१० देखि २०१२ भित्रमा अग्नी एयरका दुई, सीता एयर, तारा एयर र बुद्ध एयर दुर्घटनामा ठूलो मानवीय क्षति भएको थियो । आइकाओले नेपाललाई २०१३ मा राखेको एसएससी लिस्टको आधारमा युरोपेली आयोगले नेपाली हवाई आकाशलाई ‘हवाई सुरक्षा सूची’मा राख्दै आएको छ ।

चार वर्षमा सुधार

आइकाओले विश्वका १ सय ९० देशको अडिट गर्दै आएको छ भने प्रत्येक देशको हवाई सुरक्षा सूचकहरू सार्वजनिक गर्दै आएको छ । नेपालले पनि आइकाओले सार्वजनिक गरेको ८ वटा सूचकमध्ये केहीमा सुधार गरेको तथ्यांक सार्वजनिक गरेको छ ।  

नेपालको अवस्थामा हवाई दुर्घटना भएपश्चात हुने जाँचबुझतर्फ भने सुधार हुन नसकेको तथ्यांक छ । जसमा विश्वमा सरदर ५५.५४ प्रतिशत रहेकोमा नेपालको अवस्थामा २०.४१ प्रतिशतमात्र रहेको छ । जुन तथ्यांक आइकाओको मापदन्ड भन्दा निकै खराव हो । 

पछिल्लो चारवर्षमा नेपालले हवाई कानुन कार्यान्वयनमा सबैभन्दा बढी सुधार गरेको छ । आइकाओले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकमा विश्वमा कार्यान्वयनको दर ७०.१२ प्रतिशत रहेकोमा नेपालले सुधार गर्दै ६९.५७ प्रतिशत पु¥याएको छ । 

हवाई सुरक्षामा नेपालको अवस्था (प्रतिशतमा)   

सूचकांक                   नेपाल                  विश्व 

कानुन कार्यान्वयन        ६९.५७                ७०.१२

सांगठनिक संरचना      ४५.४५                  ६८.६९

तालिम व्यवस्थापन      ६९.०५                   ७२.६२

अपरेसन                   ५४.७०                   ६६.६७

एयरओर्दिनेस             ७७.२७                   ६७.०७

दुर्घटना जाँच             २०.४१                      ५५.५४

एयर नेभिगेसन          ५५.९६                     ६०.२२

एरोड्रम्स                  ६९.५७                      ५७.४१

प्राधिकरण नेतृत्व सयरमा    

आइकाओको टोलीलाई अडिटको लागि नेपाल बोलाएर प्राधिकरणका महानिर्देशक सञ्जीव गौतम भने म्यानमार गएको भन्दै आलोचना भएको छ ।

गौतमले अडिटको बेला चासो दिएर नेपाललाई कालो सूचीबाट हटाउन विशेष पहल गर्नुपर्नेमा शनिवार नै म्यानमार उडेको कर्मचारीहरू बताउँछन् । नेतृत्व गैरजिम्मेवार भएको भन्दै प्राधिकरणकै उच्च अधिकारी असन्तुष्ट छन् ।

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयमा मन्त्रीसमेत नभएका बेला सचिवले नेतृत्व गर्नुपर्नेमा सचिव शंकरप्रसाद अधिकारीसमेत मंगलबार राती नै कतार एयरवेजमार्फत पोल्यान्ड जाँदैछन् ।